Dla osób urodzonych w Trójmieście lasy Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego są równie oczywistym składnikiem lokalnej tożsamości co plaża i morze. Ale czy korzystając z nich każdego dnia zdajemy sobie sprawę z ich wyjątkowości?

Historia lasów TePeKu zaczęła się 10 tysięcy lat temu. Na terenach ukształtowanych przez ustępujący Lądolód Skandynawski najpierw pojawiły się wiązy, leszczyny i sosny. Potem na czoło wysunęły się lipy (co to musiał być za widok w okresie pylenia), następnie graby, i dęby, aż w końcu, około 1,2 tys. lat temu skraj Wysoczyzny Gdańskiej opanowały buki, które są dominującym gatunkiem do dziś.

Obszar lasów trójmiejskich nigdy w swojej historii nie był poddany intensywnemu wylesianiu. Profile torfowiskowe pobrane podczas badań prof. Małgorzaty Latałowej i dr Anny Pędziszewskiej z Uniwersytetu Gdańskiego ¹, zawierają zaskakująco niski (niewiele wyższy niż w Puszczy Białowieskiej) udział pyłków roślin związanych z obecnością ludzi. Również historyczne mapy, z których najstarsze sięgają przełomu XVIII i XIX wieku, pokazują, że obszar na północny zachód od ówczesnego Gdańska był porośnięty zwartym kompleksem leśnym. Owszem, zgodnie z zasadami raczkującej gospodarki leśnej dosadzano w nim sosny, świerki i daglezje, jednak główny typ lasu – kwaśna i żyzna buczyna nizinna – pozostał niezmienny.

W efekcie możemy się dzisiaj cieszyć drugi najstarszym (po Puszczy Białowieskiej) lasem na polskim niżu, z reliktami epoki podlodowcowej takimi jak ślimak ostrokrawędzisty czy mech – bezlist okrywowy. Na uwagę zwraca też wysoki – jak na polskie lasy – udział martwego drewna (ważny z uwagi na retencję wody oraz na bioróżnorodność), oraz wysoka (62%) faktyczna zgodność „zbiorowiska z siedliskiem” (oznacza to, że skład gatunkowy roślin faktycznie występujących w danym miejscu jest zgody z lokalnymi warunkami – co w mocno eksploatowanych polskich lasach jest raczej wyjątkiem, niż zasadą)².

Leśnicy zapewne powiedzą, że osiągnięto to dzięki nim, ale równie dobrze można stwierdzić, że stało się to „wbrew nim”. Gospodarka leśna była bowiem prowadzona na tym terenie w sposób zachowawczy. Trójmiejskie lasy uniknęły masowych wycinek zarówno w okresie rewolucji przemysłowej jak i w późniejszych czasach – w tym po II Wojnie Światowej. Wycinki na tym terenie były ograniczone – z uwagi na trudny teren, niedobór rąk do pracy, niską jakość techniczną drewna (m.in. z uwagi na dużą ilość odłamków w drzewach), a nawet protesty społeczne (pierwsze – i to w dodatku skuteczne – protesty społeczne przeciwko wycinkom w TPK odnotowano w drugiej połowie lat 70).

W latach 80 „pozyskano” w TPK (na przestrzeni 10 lat) około 440.000 m3 drewna³.

Na początku lat 90 utworzono Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe w takim kształcie, jaki znamy dzisiaj. Powstała instytucja, która praktycznie sama planuje swoją pracę, sama ją kontroluje i sama ocenia jej realizację. I co ważne – która finansuje swoją rozbudowaną strukturę z pieniędzy zarobionych na sprzedaży drewna. Plany urządzenia lasu (tzw. PUL-e) decydujące o rozmiarze wycinek są niezaskarżalne⁴, a prowadzona przez Lasy Państwowe „trwale zrównoważona wielofunkcyjna gospodarka leśna” została odgórnie uznana za zgodną z ochroną przyrody czy kwestiami społecznymi⁵, niezależnie od rozmiaru wycinek, ich terminu (w tym również w okresie lęgowym ptaków)⁶, czy kilometrów zniszczonych ścieżek. W konsekwencji wzrost wycinek nabrał rozpędu.

W latach 1995-2004 dopuszczono „pozyskanie” 600 tys. m3 drewna⁷, w latach 2005-2014 – 1 mln m3⁸, a w latach 2015-2024 już – 1,2 mln m3⁹. Co więcej, w ciągu ostatnich 20 lat, wycinki koncentrowały się w lasach w wieku 120 lat, i starszych, co wpływa na obecne próby zmian.

Nastawiona na „produkcję” drewna gospodarka leśna nie jest jedynym zagrożeniem, z którym zmaga się TPK. Samo sąsiedztwo wielkiej aglomeracji jest wielki obciążeniem dla lasu. Nie da się jednak ograniczyć liczby ludzi korzystających z jego uroków – choć można apelować o to, by traktować las i jego nieludzkich mieszkańców z szacunkiem i troską – zabierając ze sobą śmieci, trzymając psy na smyczy czy powstrzymując się od uprawnia sportów niszczących glebę i ściółkę. Nie da się „wyprowadzić” z TPK samochodów – choć można liczyć, że lokalne samorządy poważnie podejdą do rozwiązań alternatywnych, które pozwoliłyby na maksymalne ograniczenie szkodliwego wpływu jaki infrastruktura drogowa wywiera na ekosystem leśny. To co da się zrobić – to radykalnie ograniczyć wycinki, przynajmniej w tych częściach TPK, które stały się już  enklawami leśnymi w środku miasta.

I z pozoru może się wydawać, że idziemy w dobrą stronę. PUL na lata 2025-2034 przewiduje bowiem 40% obniżkę wycinek. Owa obniżka następuje jednak po tym, jak w ciągu ostatnich 20 lat doszło do 100% podwyżki. Ponadto obniżka dotyczy przede wszystkim tzw. trzebieży, czyli cięć w młodszych lasach. Rębnie – czyli wycinki w lasach w wieku 120 lat i starszych, są mniejsze o … 8,5%. O ile bowiem w poprzednich 10 latach z rębni „pozyskano” 480 tys. m3 drewna, o tyle na następne 10 lat planuje się … 440 tys. m3 ¹⁰.

Projekt PUL mówi też, że wycinki będą prowadzone „mało szkodliwą rębnią V”, polegającą na „wyciąganiu” pojedynczych, indywidualnie wybranych drzew. Projekt nie wspomina jednak o tym, że rębnia V jest związana ze zwiększeniem (!) gęstości dróg zrywkowych¹¹ i realizacją wycinek „w trybie ciągłym” zamiast „falami”, zaś planowany rozmiar wycinek, dochodzący do 20% drewna dostępnego w danej części lasu¹², sprawia, że zmiana będzie zauważalna jedynie na papierze.

Jaka zatem przyszłość czeka ukochane lasy mieszkańców Trójmiasta? Trudno powiedzieć. Z jednej strony w życie wszedł bardzo dobry plan ochrony TPK. Z drugiej – jego postanowienia zostały w dużej mierze zignorowane przez leśników przy tworzeniu PUL-u. ¹³ Z jednej strony trwają prace nad lasami społecznymi, ale z drugiej Lasy Państwowe składają propozycję wyłączenia z wycinki … jezior, bagien i baz materiałowych Marynarki Wojennej¹⁴. Z jednej strony Ministerstwo Klimatu i Środowiska stara się wyznaczyć starolasy, ale z drugiej Lasy Państwowe odmawiają uznania za starolas 180 letnich buczyn położonych przy gdańskim Niedźwiedniku albo w Dolinie Radości w Oliwie, argumentując, że przecież 15 lat temu wycięto tam kilka drzew¹⁵. Z jednej strony Lasy Państwowe ogłaszają tworzenie nowych, małych rezerwatów, a z drugiej kwestionują utworzenie dużych rezerwatów Lasy Oliwskie i Lasy Sopockie¹⁶, które – tak jak niedawno utworzony pod Kielcami rezerwat Naturalne Lasy Bliżyńskie ¹⁷– mogłyby być przykładem nowoczesnych, otwartych dla ludzi obszarów ochronnych. Z jednej strony Lasy Państwowe chwalą się, że TPK w całości ma status lasu ochronnego, z drugiej strony – ten status nie wpływa w ogóle na poziom wycinek (choć mógłby – przy odrobinie dobrej woli ze strony PGL LP)¹⁸.

By Trójmiejski Park Krajobrazowy otrzymał ochronę na jaką zasługuje niewątpliwie niezbędne są zmiany w prawie, które obiecywały nie tylko partie tworzące obecną koalicję rządową¹⁹, ale również politycy obecnej opozycji²⁰.
Czy te zmiany nastąpią i czy faktycznie wprowadzą nową jakość, czy będą jedynie grą pozorów? Trudno powiedzieć. Nie ulega natomiast żadnej wątpliwości, że każda osoba, której na sercu leży sytuacja trójmiejskich lasów może – i powinna – dać wyraz swoim obawom. Należy chodzić na spotkania z leśnikami. Należy zwracać uwagę na to, co się dzieje w lesie, zadawać pytania i zgłaszać swoje niezadowolenie²¹. Należy dbać o las i zdobywać o nim wiedzę.

Tym – między innymi – zajmuje się Koalicja Las Jest Nasz – nieformalna inicjatywa działająca na rzecz wzmocnienia ochrony Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Organizujemy spacery przyrodnicze, wykłady, debaty i akcje sprzątania lasu. Monitorujemy działalność Nadleśnictwa Gdańsk i wspieramy mieszkańców, którzy podejmują nierówną walkę o swój kawałek lasu. Działamy na rzecz utworzenia rezerwatów Lasy Sopockie
i Lasy Oliwskie. Wspieraliśmy wprowadzanie planu ochrony TPK.  Prowadziliśmy kampanię na rzecz ochrony drzew biocenotycznych. Uczestniczymy w procesach wyznaczania tzw. lasów moratoryjnych i starolasów,
w pracach zespołu ds. wyznaczenia lasów społecznych, w obradach Ogólnopolskiej Narady o Lasach. Współpracujemyz organizacjami pozarządowymi – na poziomie lokalnym (Fundacja Fidelis Siluas -Wierni Lasom)
jak i ogólnopolskim (Klub Przyrodników, Fundacja Lasy i Obywatele, Fundacja Lasu Naturalnego, Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze, Inicjatywa Dzikie Karpaty). Jesteśmy ruchem oddolnym i nieherarchicznym – każda osoba daje od siebie tyle ile w danej chwili chce i może. Każdy poziom zaangażowania jest mile widziany. 

Można nas spotkać na facebooku: https://www.facebook.com/LasJestNasz, https://www.facebook.com/groups/lasjestnaszpomorze.
Mamy też swoją stronę internetową: www.koalicjalasjestnasz.pl.
Polecamy też serdecznie naszych przyjaciół: http://mikrobiotop.pl/,
https://www.facebook.com/Fidelissiluas, https://tpkgdansk.pl/.

Najchętniej jednak spotykamy się w lesie – do czego i wszystkich Was serdecznie zachęcamy. 

1.  Stand-scale reconstruction of late Holocene forest succession on the Gdańsk Upland (N. Poland) based on integrated palynological and macrofossil data from paired sites, Vegetation History and Archaeobotany, May 2016, Vol. 25, No. 3 (May 2016), pp. 239-254; Co wnoszą badania nad historią lasów Trojmiejskiego Parku Krajobrazowego do dyskusji nt. aktualnej gospodarki lesnej? Biuletyn Informacyjny PR FSNT NOT w Gdańsku, lipiec 2016 ↩︎
2. Dokumentacja do projektu Planu Ochrony Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, Operat Ekosystemów Leśnych, 2021, https://pomorskieparki.pl/files/site-pzpk/userfiles/Plany/TPK/operaty/1_TPK_Operat_ochrony_ekosystem%C3%B3w_lesnych.pdf ↩︎
3. Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego Nadleśnictwa Gdańsk, Obręby Gniewowo, Chylonia, Oliwa, o ogólnej pow.20 165,61 ha, na okres od 1.01.1982 do 31.12.1991, Gdańsk 12.10.1984 ↩︎
4. https://dzikiezycie.pl/archiwum/2023/kwiecien-2023/wyrok-trybunalu-sprawiedliwosci-unii-europejskiej-w-sprawie-lasow-to-szansa-na-lepsza-ochrone-przyrody ↩︎
5. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, art.6 ust.1 pkt.1a ↩︎
6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, §9 pkt.8. ↩︎
7.  Plan Urządzenia Lasu sporządzony na lata od 1995 do 2004 dla Nadleśnictwa Gdańsk, Gdańsk 1996, https://www.gov.pl/web/nadlesnictwo-gdansk/archiwalne-dane-pul 
   ↩︎
8. Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Gdańska na lata 2005-2014 https://www.gov.pl/web/nadlesnictwo-gdansk/archiwalne-dane-pul  ↩︎
9. Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Gdańsk (obręby Chylonia, Oliwa, Gniewowo) sporządzony na okres od 1 stycznia 2015 roku do 31 grudnia 2024 roku, na podstawie stanu lasu w dniu 1 stycznia 2015 roku, https://www.gov.pl/web/nadlesnictwo-gdansk/archiwalne-dane-pul ↩︎
10. Projekt planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Gdańsk, Obręby: Chylonia, Oliwa, Gniewowo, sporządzony na okres od 1 stycznia 2025 roku do 31 grudnia 2034 roku, na podstawie stanu lasu w dniu 1 stycznia 2025 roku, https://www.gov.pl/web/regionalna-dyrekcja-lasow-panstwowych-w-gdansku/projekt-PUL-dla-nadlesnictwa-gdansk-na-lata-2025-2035  ↩︎
11. http://rebnie.wl.sggw.pl/RebniaPrzerebowa.htm ↩︎
12. Zestawienia tabelaryczne – Projekt Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Gdańsk na lata 2025-2034, https://www.gov.pl/web/regionalna-dyrekcja-lasow-panstwowych-w-gdansku/materialy-ZLW-roboczy-PUL ; uwagi i wnioski Klubu Przyrodników do projektu planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Gdańsk, Świebodzin, 11.12.2024, pkt.2 https://kp.org.pl/pdf/stanowiska/ktg/2024-12-11_KP_wnioski_UdzialSpoleczny_ndl_Gda%C5%84sk.pdf  ↩︎
13. Uwagi i wnioski Klubu Przyrodników do projektu planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Gdańsk, Świebodzin, 11.12.2024, pkt.1 https://kp.org.pl/pdf/stanowiska/ktg/2024-12-11_KP_wnioski_UdzialSpoleczny_ndl_Gda%C5%84sk.pdf; opinia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku do projektu Planu Urządzenia Lasu wraz z Prognozą Oddziaływania naŚrodowisko dla Nadleśnictwa Gdańsk na lata 2025-2034, RDOŚ–Gd–WOC.410.1.2025.MG.2, Gdańsk 28.03.2025; pismo Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku, Dotyczy: opinii do projektu Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Gdańsk na lata 2025-2034, Zn. spr.: ZS.6004.4.2022.KR, Gdańsk, 18.04.2025 ↩︎
14. https://oko.press/lasy-panstwowe-wylaczenia-z-wycinki ↩︎
15. https://dzikiezycie.pl/archiwum/2025/luty-2025/ochrona-starolasow-nowy-pomysl-na-ochrone-najcenniejszych-lasow ↩︎
16. Pismo Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku, Dotyczy: projektowanego rezerwatu przyrody „Lasy Sopockie”, Zn. spr.: ZG.7212.35.2024, Gdańsk, 24.06.2024 ↩︎
17. https://lasy.pracownia.org.pl/ochrona-lasow/blizynskie-lasy-naturalne ↩︎
18. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, art.15, art.16 ust.1; Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej, §4 ust.1 pkt.1 ↩︎
19. Umowa koalicyjna KO, PSL, Polski 2050 i Lewicy zawarta 10.11.2023, pkt.9 https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9347121,pelna-tresc-umowy-koalicyjnej-dokument.html  ↩︎
20.  https://wyborcza.pl/7,75248,18987511,kandydaci-pis-robia-konferencje-w-lesie-a-z-krzakow-wychodzi.html , https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=6BE03265  ↩︎
21. https://nadlesnictwo.gdansk.lasy.gov.pl/konsultant-ds.-kontaktow-spolecznych ↩︎