Organizacje pozarządowe są podmiotem ekonomii społecznej (PES).  Zostało to zapisane w Ustawie o Ekonomii Społecznej z dnia 5 sierpnia 2022. Jednakże niewiele NGO-sów o tym wie, nie zna w ogóle zagadnienia ekonomii społecznej, nie ma pojęcia o istnieniu np. Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej i o tym jakie korzyści wynikają z bycia PES. Nie wie także, że aktualnie trwają prace nad propozycjami zmian do tej ustawy, bo w obecnym kształcie nie odpowiada ona jednak na potrzeby. Zatem skoro już wiesz, że jesteś ekonomią społeczną, to może warto zorientować się, co się rysuje na horyzoncie?

Na początku zrozum, co oznacza, że jesteś podmiotem ekonomii społecznej 

Przede wszystkim to, że NGO-sy mogą skorzystać z różnych form wsparcia, które przewiduje ustawa – na przykład specjalistyczne doradztwo albo pozyskanie środków na działalność gospodarczą i uruchomienie miejsc pracy. Co ważne, nie muszą się nigdzie rejestrować ani potwierdzać formalnie swojego statusu PES. Nie nakłada to na nie żadnych dodatkowych obowiązków. Czyli w zasadzie działasz tak samo, ale jeśli tylko chcesz rozwijać swoją organizację, zdywersyfikować źródła finansowania i zyskać stabilność, zarabiać na cele społeczne i zatrudniać osoby z grup defaworyzowanych, to możesz dostać odpowiednie wsparcie w ramach oferty jednego z 65 lokalnych Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej (lista OWESów).

Oznacza to, że masz możliwość przekształcenia się w przedsiębiorstwo społeczne (PS), które łączy w sobie realizację celów społecznych z działalnością gospodarczą. Aby uzyskać status PS, musisz spełnić szereg kryteriów określonych w ustawie, takich jak:

• Prowadzenie działalności gospodarczej, której co najmniej 30% przychodów przeznacza się na cele społeczne.
• Zapewnienie określonego poziomu zatrudnienia osób z grup defaworyzowanych (np. osoby z niepełnosprawnościami, długotrwale bezrobotni).

Jako PS masz dostęp do pełnego zakresu wsparcia przewidzianego w ustawie, m.in. możliwość korzystania z ulg podatkowych, zyskujesz priorytet w ubieganiu się o środki publiczne oraz dostęp do preferencyjnych kredytów, dotacji na rozwój działalności i innych instrumentów finansowych. 

Interesujące? Więcej informacji znajdziesz na stronie Departamentu Ekonomii Społecznej

Ustawa? Dobrze, że w ogóle jest, ale…

Niestety mimo dwóch lat od uchwalenia ustawy, jej funkcjonowanie nadal wzbudza pytania i wymaga dalszej pracy. Zresztą zastrzeżenia do tej ustawy pojawiły się jeszcze przed jej wejściem w życie. Zarząd Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych w czerwcu 2022 roku przedstawił swoje stanowisko w tej sprawie, zwracając uwagę, iż w ustawie są niekorzystne zapisy dla PES i podkreślając, że projekt jest niespójny i nieprecyzyjny¹. 

Na początku tego roku do Ministry Agnieszki Dziemianowicz-Bąk został skierowany list podpisany przez 114 osób silnie związanych z sektorem ekonomii społecznej. W piśmie podkreślono konieczność działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w Polsce. Zwrócono uwagę na przestarzałość obecnej polityki publicznej, która wciąż opiera się na Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej z 2014 roku. Pojawił się apel o reformy prawne, uproszczenie procedur dla przedsiębiorstw społecznych, wzmocnienie dialogu obywatelskiego oraz stworzenie stabilnego systemu finansowania (np. funduszu przedsiębiorczości społecznej)². 

I faktycznie w tym samym miesiącu Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozpoczęło prace nad opracowaniem zmian. Tematem zajął się w szczególności Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej (KKRES)³, który wspiera w koordynowaniu polityki oraz w opracowywaniu nowych regulacji. Podczas spotkań i konsultacji zidentyfikowano kluczowe wyzwania, skoncentrowano się na dostosowaniu przepisów do zmieniających się warunków rynkowych oraz potrzeb sektora, w tym ulepszaniu instrumentów wsparcia dla PES. 

Ogłoszenie wyniku prac KKRES miało swoją premierę podczas 8. Ogólnopolskiego Forum Ekonomii Społecznej w listopadzie tego roku. Podkreślono, że dokument ten stanowi “punkt wyjścia do dyskusji”, zaproszono do włączenia się w dialog np. poprzez wypełnienie ankiety, w której można wyrazić swoje spostrzeżenia i opinie. Pod koniec listopada pojawił się harmonogram cyklu spotkań międzysektorowych w ramach Regionalnych Komitetów Rozwoju Ekonomii Społecznej. 

Zmiany, zmiany, zmiany…

Jakie zatem wytyczono kierunki? Cele zmian są trzy: zwiększenie liczby przedsiębiorstw społecznych, tak aby stały się one większą i bardziej znaczącą grupą na rynku, uczynienie przedsiębiorstw społecznych bardziej atrakcyjnymi oraz zwiększenie efektywności wsparcia i polityk publicznych.

Według autorów propozycji nowelizacji najważniejsze zmiany powinny dotyczyć następujących obszarów⁴:

1. Poszerzenie przestrzeni ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej
2. Zmiany w zasadach funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych 
3. Reintegracja społeczna i zawodowa w przedsiębiorstwach społecznych 
4. Instrumenty prawne i finansowe dla przedsiębiorstw społecznych 
5. Ekonomia społeczna w usługach społecznych, także w procesie ich deinstytucjonalizacji
6. Lepsza koordynacja działań administracji rządowej i samorządowej

Teraz pozostaje nam czekać na kolejne kroki w kierunku polepszenia ustawy, jednocześnie licząc na to, że podmioty ekonomii społecznej zostaną usłyszane. Rozmowy w sektorze trwają, co wybrzmiało także podczas konferencji „Ekonomia Społeczna 2.0”, która miała miejsce dzień po ogłoszeniu propozycji zmian⁵. 

Pojawia się pytanie: czy w ogóle ekonomia społeczna potrzebuje swojej własnej ustawy? Może wystarczyłoby popracować nad Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która przecież także jest przestarzała i będzie nowelizowana. Inne pytanie, które się kłębi w głowie NGO, to czy stając się przedsiębiorstwem społecznym, nie utraci ona tożsamości organizacji pozarządowej? I jest w tym dylemacie strach, bo w ogóle prowadzenie działalności gospodarczej wzbudza niepokój w 3.sektorze. 

Smutnym bowiem faktem jest to, że NGO prowadząca działalność gospodarczą jest traktowana jako “ta mniej społeczna”, również gdy stara się o granty lub prowadzi działania fundraisingowe.  

Wejście na ścieżkę ekonomii społecznej powinno być postrzegane jako naturalna konsekwencja rozwoju dla niektórych NGO, tych co się rozwijają i stają się pracodawcami. Pojawia się kwestia zachowania płynności finansowej, utrzymania możliwości realizacji usług społecznych, nawiązania współpracy z biznesem i bycia stabilnym bytem w zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej.  

Tak, my (niektóre) podmioty ekonomii społecznej potrzebujemy własnej ustawy. 

1.  Treść stanowiska znajdziesz w artykule: https://publicystyka.ngo.pl/rzadowy-projekt-ustawy-o-ekonomii-spolecznej-stanowisko-ofop ↩︎
2. Treść listu znajdziesz w artykule: https://publicystyka.ngo.pl/organizacje-pisza-do-ministry-agnieszki-dziemianowicz-bak-w-sprawie-ekonomii-spolecznej ↩︎
3. Skład KKRES https://publicystyka.ngo.pl/powolano-krajowy-komitet-rozwoju-ekonomii-spolecznej-iv-kadencji ↩︎
4. Więcej: https://publicystyka.ngo.pl/forum-ekonomii-spolecznej-bedzie-nowelizacja-ustawy-o-ekonomii-spolecznej-tau ↩︎
5. Relacja z konferencji: https://publicystyka.ngo.pl/ekonomia-spoleczna-2-0-od-legislacji-po-innowacje-raport-z-konferencji-patronat-ngo-pl-relacja-tau ↩︎